Trong bối cảnh người dùng ngày càng quan tâm đến quyền riêng tư trực tuyến, việc tìm kiếm một trình duyệt an toàn và hiệu quả đã trở thành ưu tiên hàng đầu. Nhiều trình duyệt bảo mật như Opera GX hay Waterfox đã tạo được ấn tượng nhất định với những tính năng độc đáo. Tuy nhiên, một cái tên ít phổ biến hơn nhưng lại mang đến trải nghiệm khác biệt là Pale Moon – một trình duyệt mã nguồn mở dựa trên nền tảng Goanna. Được thiết kế với cam kết không thu thập dữ liệu, không quảng cáo và không tích hợp tính năng theo dõi (telemetry), Pale Moon hứa hẹn một không gian duyệt web thuần túy. Vậy, liệu Pale Moon có phải là lựa chọn phù hợp cho bạn, hay nó chỉ là một kỷ niệm của quá khứ? Chúng ta hãy cùng khám phá chi tiết.
Pale Moon là gì? Hiểu rõ hơn về nền tảng Goanna
Pale Moon là một trình duyệt web mã nguồn mở được phát triển độc lập, khả dụng cho các hệ điều hành Windows, macOS và Linux. Điểm đặc biệt của Pale Moon nằm ở việc sử dụng nhân Goanna, một nhánh (fork) của nhân Gecko từ Mozilla, vốn là nền tảng của Firefox. Mặc dù Goanna chia sẻ một số framework với Gecko, nó đã phát triển độc lập và có những khác biệt đáng kể, đủ để được coi là một sản phẩm riêng biệt.
Cam kết cốt lõi của Pale Moon là mang lại trải nghiệm duyệt web đơn giản, hiệu quả và đặc biệt là đề cao quyền riêng tư của người dùng. Trình duyệt này tuyên bố không chứa quảng cáo, không thu thập dữ liệu cá nhân hay thông tin theo dõi dưới bất kỳ hình thức nào. Điều này trái ngược hẳn với xu hướng chung của nhiều trình duyệt hiện đại thường tích hợp các cơ chế theo dõi để cải thiện dịch vụ hoặc phân phối quảng cáo. Sự tập trung vào hiệu suất và quyền riêng tư tối đa mà không bị can thiệp bởi các yếu tố bên ngoài chính là yếu tố thu hút của Pale Moon.
Giao diện “hoài cổ” và trải nghiệm duyệt web thuần túy
Thiết kế lỗi thời nhưng tối giản và hiệu quả
Ngay từ cái nhìn đầu tiên, giao diện của Pale Moon mang đến cảm giác như đang quay ngược thời gian. Với thiết kế hình khối và phong cách cũ kỹ, Pale Moon khác biệt rõ rệt so với sự tinh tế và tối giản của các trình duyệt hiện đại. Trong khi hầu hết các trình duyệt ngày nay đặt menu chính ở góc trên bên phải, Pale Moon lại giữ nguyên cách tiếp cận truyền thống hơn. Để truy cập menu, người dùng cần nhấp vào tên trình duyệt ở góc trên bên trái, với các tùy chọn được sắp xếp thành hai cột. Trình duyệt còn cho phép người dùng thêm thanh menu truyền thống với các mục riêng biệt như File, Edit, và View, gợi nhớ đến các ứng dụng Microsoft Office đời cũ.
Thanh địa chỉ nằm ngay bên dưới thanh menu, kèm theo một cửa sổ tìm kiếm chuyên dụng ở bên phải, với danh sách các công cụ tìm kiếm khả dụng dưới dạng thả xuống. Pale Moon cũng bao gồm các liên kết đến trang thông tin, diễn đàn và ghi chú phát hành trên thanh dấu trang mặc định, mặc dù người dùng có thể xóa chúng để giảm bớt sự lộn xộn.
Mặc dù giao diện có vẻ lỗi thời, Pale Moon lại ghi điểm ở sự đơn giản và hiệu suất. Các trang web mở gần như ngay lập tức và quá trình chuyển đổi giữa các tab cũng diễn ra rất mượt mà, không gặp bất kỳ độ trễ nào ngay cả khi mở nhiều tab cùng lúc. Điều này cho thấy sự tập trung vào hiệu năng cơ bản, loại bỏ các yếu tố rườm rà có thể làm chậm trải nghiệm.
Pale Moon – Giao diện trình duyệt web với thiết kế cổ điển, thanh công cụ và thanh tìm kiếm riêng biệt.
Tùy chọn công cụ tìm kiếm phong phú nhưng thiếu tích hợp Google
Pale Moon được cài đặt sẵn với tám công cụ tìm kiếm khác nhau, dễ dàng truy cập thông qua danh sách thả xuống trên thanh tìm kiếm chuyên dụng. Sự đa dạng này là một điểm cộng lớn, cho phép người dùng linh hoạt chuyển đổi giữa các lựa chọn ưu tiên quyền riêng tư như Mojeek và DuckDuckGo, hoặc các công cụ phổ biến như Bing và Yahoo, mà không cần truy cập trực tiếp vào các trang web của chúng. Ngoài ra, trình duyệt còn cung cấp các lựa chọn thân thiện với môi trường như Ekoru và Ecosia, cùng với X và Wikipedia cho các tìm kiếm chuyên biệt.
Tuy nhiên, sự vắng mặt đáng chú ý của Google Search trong danh sách mặc định có thể là một điểm trừ đối với nhiều người dùng. Mặc dù có thể thêm Google Search dưới dạng plugin, trải nghiệm khi duyệt trang chủ Google trên Pale Moon lại không như mong đợi. Hầu hết các trình duyệt hiện đại thường hiển thị các lối tắt đến Gmail và Google Images ở góc trên bên phải, cùng với menu Google Workspace đầy đủ. Nhưng trên Pale Moon, các lối tắt này không xuất hiện. Menu Google Workspace có hiển thị, nhưng chỉ hiển thị các biểu tượng trên cùng và không thể cuộn xuống để truy cập các ứng dụng như Google Docs hay Sheets. Sự thiếu hụt tích hợp sâu với Google này có thể gây ra phiền toái đáng kể cho những người dùng thường xuyên sử dụng hệ sinh thái Google trong công việc hàng ngày.
Hệ sinh thái tiện ích mở rộng “độc quyền” và giới hạn
Đối với nhiều người dùng, tiện ích mở rộng là một phần không thể thiếu để nâng cao trải nghiệm duyệt web, từ các công cụ năng suất như Grammarly và Todoist cho đến các tiện ích chụp ảnh màn hình như GoFullPage. Pale Moon cung cấp một loạt các tiện ích mở rộng độc quyền, được phân loại theo Appearance (Giao diện), Tools & Utilities (Công cụ & Tiện ích), và Privacy and Security (Quyền riêng tư và Bảo mật). Tuy nhiên, số lượng và sự đa dạng của các tiện ích này khá hạn chế, và hầu hết chúng đều là những cái tên xa lạ đối với người dùng thông thường.
Dù có cảnh báo “Chỉ cài đặt tiện ích từ các tác giả mà bạn tin tưởng” (Install add-ons only from authors whom you trust) có thể gây đôi chút lo ngại, các tiện ích được thử nghiệm như Bamboo Feed Reader, Color My Tabs và Calendate đều hoạt động ổn định. Tiện ích Color My Tabs tỏ ra hữu ích nhất, giúp làm nổi bật các tab bằng màu sắc tươi sáng, tăng khả năng nhận diện.
Dù các tiện ích này có thể hữu dụng, chúng không thể so sánh được với sự phong phú và tiện lợi của hệ sinh thái tiện ích trên các trình duyệt dựa trên Chromium hoặc Firefox. Việc thiếu tương thích với các tiện ích phổ biến từ các nền tảng khác là một hạn chế lớn, có thể làm nản lòng nhiều người dùng muốn có một trình duyệt đa năng và tùy biến cao. Điều này khiến Pale Moon trở nên kém cạnh tranh hơn hẳn trong một thị trường nơi tiện ích mở rộng đóng vai trò quan trọng trong việc định hình trải nghiệm người dùng.
Kiểm soát bảo mật chi tiết theo từng trang web
Một điểm sáng đáng chú ý của Pale Moon là khả năng quản lý cài đặt bảo mật dễ dàng cho từng trang web cụ thể. Bằng cách nhấp vào biểu tượng khóa bên cạnh tên trang web trên thanh địa chỉ, người dùng có thể mở cửa sổ Page Info (Thông tin Trang), bao gồm các tab như Security (Bảo mật), Permissions (Quyền hạn), Media (Phương tiện) và General (Chung).
Tab Security hiển thị tên trang web, chi tiết mã hóa và các thông tin liên quan như việc bạn đã truy cập trang này trước đây hay liệu trang đó có đang lưu trữ cookie trên máy tính của bạn hay không.
Tab Permissions là một trong những tính năng hữu ích nhất, cho phép người dùng quyết định xem trình duyệt có nên tải hình ảnh, mở cửa sổ pop-up hay chia sẻ vị trí của họ với một trang web cụ thể hay không. Bạn cũng có thể bật hoặc chặn các plugin đã cài đặt chạy trên trang đó. Các tab General và Media cung cấp thông tin chung về trang web, bao gồm mã hóa và kích thước hình ảnh. Tính năng này cho phép người dùng kiểm soát chặt chẽ hơn quyền riêng tư và bảo mật của mình trên mỗi trang web, là một điểm cộng đáng giá cho những ai đề cao sự bảo mật và minh bạch.
Pale Moon dành cho ai? Đánh giá tổng quan
Đánh giá Pale Moon là một trải nghiệm khá đặc biệt bởi sự pha trộn giữa các tính năng. Trình duyệt này mang lại khả năng duyệt web mượt mà, không gặp vấn đề khi mở trang hay chuyển đổi giữa các tab, bất chấp giao diện lỗi thời. Việc có thanh tìm kiếm chuyên dụng với nhiều công cụ tìm kiếm để lựa chọn, cùng với các cài đặt bảo mật riêng cho từng trang, là những điểm cộng đáng giá.
Tuy nhiên, khả năng tích hợp kém với Google Workspace và hệ sinh thái tiện ích mở rộng hạn chế là những nhược điểm lớn, ảnh hưởng đáng kể đến trải nghiệm người dùng hiện đại.
Pale Moon có thể là một lựa chọn phù hợp cho những ai tìm kiếm một trình duyệt đơn giản, ưu tiên tuyệt đối quyền riêng tư và muốn tránh sự thu thập dữ liệu từ các tập đoàn lớn. Nó lý tưởng cho những người dùng không phụ thuộc vào hệ sinh thái Google hay các tiện ích mở rộng phức tạp. Ngược lại, đa số người dùng phổ thông, những người mong muốn một giao diện hiện đại, khả năng tương thích với hàng loạt tiện ích và tích hợp sâu với các dịch vụ trực tuyến phổ biến, có lẽ sẽ tìm thấy trải nghiệm tốt hơn ở các trình duyệt khác. Pale Moon là một lựa chọn độc đáo, nhưng nó thực sự “kén” người dùng và chỉ phù hợp với một phân khúc nhất định trong cộng đồng công nghệ.
